Dobór próby w Europejskim Sondażu Społecznym

Próba do polskiej edycji badania Europejski Sondaż Społeczny ma charakter losowy i jest realizowana do wyczerpania. Populacja, z której losowana jest próba obejmuje osoby w wieku 15 lat lub więcej mieszkające w Polsce. Ze względu na epidemię koronawirusa, badanie w 10. edycji jest realizowane za pomocą ankiety internetowej i pocztowej. W rezultacie założenia doboru próby różniły się od tych, jakie stosowano w edycjach wcześniejszych. Poniżej opisane zostały najważniejsze aspekty doboru próby w obecnej, 10. edycji ESS. W dalszej części przedstawiona została charakterystyka doboru próby w ESS 9. Zasady doboru próby w edycjach 1-8 były zbliżone do tych, jakie zastosowano w edycji dziewiątej.

DOBÓR PRÓBY W 10. EDYCJI ESS W POLSCE

Aby osiągnąć odpowiednio wysoką liczbę zrealizowanych wywiadów, do badania wylosowano 5728 osób. Próbę wylosował Centralny Ośrodek Informatyki z operatu PESEL. Specyfiką doboru próby do 10. edycji badania Europejski Sondaż Społeczny jest podział populacji ludności Polski na dwie części, w ramach których losowanie przebiegało według odmiennych schematów. Pierwsza część objęła populację osób mieszkających w miastach, zaś druga osoby mieszkające na terenach wiejskich. Poniżej omawiamy schemat doboru próby w obydwu podzbiorowościach.

DOBÓR PRÓBY W MIASTACH

Liczba osób w wieku 15 lub więcej lat, mieszkających w miastach wynosi 19 548 827. Stanowią one 60,36% ogółu populacji ludności Polski 15+. Próba w tej części miała charakter warstwowy. Oznacza to, że w pierwszej kolejności mieszkańcy miast zostali podzieleni na 144 warstwy.

W ramach największych miast – powyżej 50 tysięcy mieszkańców – wyróżniono 112 warstw. Stanowiły je poszczególne miasta, a w przypadku Warszawy, Poznania, Wrocławia i Łodzi – dzielnice tych miast.
W ramach miast mniejszych – liczących poniżej 50 tysięcy mieszkańców – warstwy wyróżniono ze względu na (i) wielkość miasta (miasto do 20 tys. oraz miasto 20-50 tys. mieszkańców) oraz (ii) województwo. Łącznie wyróżniono 32 warstwy.

W każdej z warstw osobno określono liczbę osób, które zostaną wylosowane. Liczby te ustalono proporcjonalnie do udziału ludności w wieku 15 lub więcej lat w danym mieście do ogółu populacji w tym wieku (opieraliśmy się na danych GUS, opisujących stan z 31 grudnia 2020 roku). Osoby w poszczególnych warstwach losowane były w sposób prosty, bezzwrotny. Oznacza, to, że każda osoba w danej warstwie miała takie samo prawdopodobieństwo wylosowania. Informacje o liczebności próby w poszczególnych miastach można zaleźć pod następującym linkiem:

Liczebności osób w populacji w wieku 15 + i wielkość próby w warstwach wyróżnionych dla mieszkańców miast w ESS 10

DOBÓR PRÓBY NA WSI

Liczba osób w wieku 15 lub więcej lat mieszkających na wsi wynosi 12 837 852. Stanowią one 39,64% ogółu populacji ludności Polski 15+. W przypadku mieszkańców wsi zastosowano odmienny schemat losowania próby, a mianowicie dwustopniowy losowy dobór warstwowy. Ze względów organizacyjnych, w pierwszej fazie losowano nie pojedyncze osoby, lecz wsie, z których następnie losowano wiązki 4-osobowe.

Dobór miejscowości miał charakter doboru warstwowego, przy czym wyróżniono 16 warstw – stanowili je mieszkańcy wsi w poszczególnych województwach. W obrębie każdej warstwy poszczególne wsie zostały dobrane metodą losowania ze zwracaniem, przy czym prawdopodobieństwa losowania poszczególnych miejscowości były proporcjonalne do ich wielkości (tj. proporcjonalnie do liczby mieszkańców w wieku 15 lat lub więcej). W kolejnym etapie w ramach każdej z wylosowanych wsi losowana była wiązka 4-osobowa tj. losowano 4 osoby w sposób prosty, bezzwrotny. Informacje o liczebności próby w warstwach można zaleźć pod następującym linkiem:

Liczebności osób w populacji w wieku 15 + i wielkość próby w warstwach wyróżnionych dla mieszkańców wsi w ESS 10