Podstawowym celem ESS jest obserwacja zmian społecznych zachodzących w Europie: postaw wobec kluczowych problemów, zmian w systemach wartości i w zachowaniach. Projekt ESS odgrywa kluczową rolę dla międzynarodowego środowiska nauk społecznych w doskonaleniu metodologii badań sondażowych. Wyboru poruszanych w badaniu zagadnień, dokonuje Zgromadzenie Ogólne (General Assembly) krajów uczestniczących w ESS, w którym reprezentowana jest także Polska przez Michała Jabczugę z Departamentu Innowacji i Rozwoju Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Dotychczas zrealizowano jedenaście edycji badania. Polska uczestniczyła w projekcie od pierwszej edycji, tzn. od 2002 roku. W ramach ESS, co dwa lata przeprowadzane są badania sondażowe na reprezentatywnych próbach mieszkańców poszczególnych państw. Projekt realizuje Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, do którego od 11 rundy dołączył także Instytut Socjologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz Instytut Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego, tworząc konsorcjum trzech socjologicznych jednostek naukowych (IFiS PAN jako jednostka wiodąca).
W 2005 roku projekt ESS został uhonorowany nagrodą Kartezjusza za „wybitny poziom badań naukowych prowadzonych we współpracy międzynarodowej”. Nagroda ta jest najważniejszym w Europie wyróżnieniem w dziedzinie nauki, przyznawanym przez Komisję Europejską. W 2020 roku, Europejski Sondaż Społeczny został laureatem Lijphart/Przeworski/Verba (LPV) Dataset Award 2020, natomiast w 2024 roku ESS otrzymał nagrodę Kohli Foundation Infrastructure Prize for Sociology, przyznawaną za szczególny wkład w rozwój wiedzy socjologicznej. ESS jest także jednym z dziesięciu projektów badawczych, które Komisja Europejska uznała za szczególnie ważne dla Europy.
W roku 2014 Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, uznając znaczący wkład polskiego zespołu w rozwój i doskonalenie badania, włączyło ESS do Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktury Badawczej. Obejmuje ona najważniejsze dla kraju projekty badawcze ze wszystkich dziedzin nauki. ESS został także włączony przez Ministerstwo do nowej Polskiej Mapy Infrastruktury Badawczej, utworzonej w roku 2020.
Środki na realizację obecnej edycji badania przyznało Ministerstwo Edukacji i Nauki (Umowa nr 2023/WK/03) w ramach programu „Wsparcie udziału polskich zespołów naukowych w międzynarodowych projektach infrastruktury badawczej”.
W każdej edycji ESS w Polsce udział w badaniu wylosowanych osób był niezwykle wysoki – znacznie wyższy niż w innych badaniach. Europejski Sondaż Społeczny pozwala zatem formułować uprawnione wnioski, dotyczące sytuacji, opinii i poglądów całego polskiego społeczeństwa. Dane ESS (https://ess.sikt.no/en) umożliwiają również dokonywanie porównań między krajami oraz analizę zmian zachodzących w każdym kraju w zakresie najważniejszych zjawisk społecznych.
Z danych tych korzystają przede wszystkim naukowcy i studenci, ale także politycy, administracja rządowa i lokalna, samorządy, organizacje pozarządowe i dziennikarze.
Z wynikami ESS zapoznało się z dotąd 184 155 osób z 241 krajów, w tym 7756 osób z Polski.
Na stronie ESS Data Portal (miejscu skąd pobiera się zbiory danych ESS), zarejestrowanych jest 8399 osób z Polski (dane z maja 2022), co stanowi 4,2% ogółu użytkowników ESS Data Portal i lokuje nasz kraj na 9 miejscu na świecie.
Polska bibliografia prac opartych na ESS lub wykorzystujących wyniki uzyskane w projekcie obejmuje aż 153 publikacje, w tym 25 książek.
Dane ESS wykorzystywane są także przez media – w prasie codziennej i tygodnikach (m.in. Gazecie Wyborczej, Polsce the Times, tygodnikach Polityka, Newsweek, kwartalniku Więź), podczas audycji radiowych, m.in. w Polskim Radiu 24, RMF FM czy TOK FM, a także w programach telewizyjnych (TVN24).
Upowszechnieniu wyników ESS służą organizowane przez Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk konferencje naukowe (ostatnia z nich, prezentująca wyniki 10. edycji badania, odbyła się w lutym 2023) oraz przygotowywane książki „Polska – Europa. Wyniki Europejskiego Sondażu Społecznego”. Zawierają one najciekawsze wyniki badania i adresowane są do szerokiego grona odbiorców. Ukazały się dotąd cztery publikacje z tej serii, prezentujące wybrane wyniki z lat 2002-2012, 2002-2015, 2002-2016/17 oraz 2002-2018/19.
Więcej informacji na temat Europejskiego Sondażu Społecznego można znaleźć na stronie: http://www.europeansocialsurvey.org
